Shell Petroleum Hakkında İki Mahkeme Kararının Hikâyesi*

İnternet ortamında yapılan yayınlar vasıtasıyla suç işlendiğine dair “yeterli şüphe” oluştuğunda içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararı verilebilmesi için “yeterli şüphe” aranmasının nedeni, yeterli şüphe kavramının savcılık tarafından bir iddianameyle ceza davası açılmasının önşartı olmasıdır. Dijitalleşmeyle birlikte siber alandaki insan faaliyetinin düzenlenmesinde hukuk önemli araçlardan biridir. Siber alanın hukuku küresellik ve çok hukukluluk özelliklerine sahiptir. Küresellik özelliği, alanda uygulanacak hukukun ulusal, bölgesel ve devletlerarası bir çerçeveyle sınırlandırılamamasını ifade eder. Hem sosyal ve kültürel sınırları hem de bölgesel yargı yetkileri ve ulusal ve uluslararası hukuk düzenlerinin ötesine geçen bir yapı söz konusudur. Bununla bağlantılı bir diğer özellik olan çok hukukluluk, farklı normatif düzenlere ve farklı kural koyuculara referans verir. Kural koyuculuk özelliklerinin hukuki çoğulluk tartışmalarıyla birlikte düşünülmesi gerekir. O halde siber alanda, geleneksel devlet hukuku dışında, insan davranışlarını çeşitli yaptırımlar yoluyla düzenleyen normatif sistemler vardır. Siber alanın hukuku, devletler, şirketler ve kullanıcılar arasındaki iş birliği, pazarlık ve çatışma ilişkileri ve dinamikleriyle biçimlenir.

• 2.3 Yasal temsilciler, reşit olmayanlara ait verilecek bilgilerin doğruluğundan sorumludur.
• “Bu Suça Ortak Olmayacağız” başlıklı binden fazla akademisyenin yayınladığı bildiri ülkede çok geniş tartışmalar yarattı.
• Bir gün duruşma beklerken denetimli serbestlik kapsamında fotokopi çeken biriyle tanıştım.

4 Kasım’da düzenlenen operasyonda Avusturalya merkezli uyuşturucu ticareti örgütü Comanchero’nun kırmızı bültenle aranan liderlerinden Maximilian Rivkin ve Necmi Saki yakalanmıştı. Sırbistan kökenli İsveç vatandaşı olan Rivkin’in «Nikolaj Ankov» adına düzenlenmiş Bulgaristan pasaportuyla Türk vatandaşlığına geçtiği ve Cem Cansu adını aldığı ortaya çıkmıştı. Türkiye’de son yıllarda yakalanan uluslararası suç örgütlerinin yöneticilerinin sayısında artış dikkat çekiyor. Bir gün duruşma beklerken denetimli serbestlik kapsamında fotokopi çeken biriyle tanıştım. Avukat olduğumu anlayınca “Abi bu paket noldu ya” dedi, ben de “henüz kesin bir şey yok, biz de bekliyoruz” dedim.

Kullanıcı bu gibi ekipmanların veya yardımcı servislerin, servislerle uyumlu olması güvencesinden sorumludur. 1.10.Kullanıcı, yanlış, düzensiz, eksik ve yanıltıcı bilgileri, genel ahlak kurallarına uygun olmayan ifadeleri içeren ve Türkiye Cumhuriyeti yasalarına uygun olmayan bilgileri siteye kaydedemez. Kullanıcı, İnternet Sitesi’nin herhangi bir açığından (teknik, vs.) faydalanarak, siteye ve/veya TRT’ye zarar veremez, haksız bir menfaat sağlayamaz, İnternet Sitesi’ni ve içeriklerini kötüye kullanamaz. Birinin Hollanda mahkemesinin öngörülemez, adli aşırı aktivizmini mi yoksa İngiliz mahkemesine katılmayı reddetmeyi mi tercih edeceği, muhtemelen kişinin devletlerin iklim değişikliği alanında ne yapacağına ve bunun mahkemelerin çabalarından daha uygun olup olmayacağına ilişkin tahminine bağlıdır. Kuşkusuz, ‘Shell Petroleum’ (kısaca ‘Shell’) ticari yaşamı boyunca davalarla iç içe olmuştur ve bu davalar çok uluslu bir şirketi (multinational company) kapsadığından, bazen ‘Shell’in faaliyet gösterdiği yargı yetki alanlarının temelde benzer hukuki sorunlara yönelik farklı yaklaşımlarını keskin bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Uluslararası bir teşkilat olan Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü’ne (OECD) bağlı Mali Eylem Gücü (FATF) Türkiye’yi kara para aklama ve terörizmin finansmanının engellenmesinde yetersiz kaldığı için gri listeye almıştı. Türkiye’nin gri listede olması yabancı yatırımcılar karşısında bir itibarının gölgelenmesine neden oluyor. Varlık barışı, gerçek ve tüzel kişilerin yurt içi ve yurt dışındaki varlıklarını Türkiye’de kayıt altına alması ve bunun karşılığında da bazı imtiyazlardan faydalanması anlamına geliyor. Organize suç örgütü üyeleri arasındaki hesaplaşmalar da bu gelişmelerin bir sonucu olarak Türkiye’ye taşınıyor. Son yıllarda Rus, Azeri ve Balkan kökenli suç örgütlerinin birçok lideri ve üyesi Türkiye’de öldürüldü. Suç örgütlerinin Türkiye’ye kaymasına paralel limanlarda ele geçirilen uyuşturucu madde miktarı da arttı. 27 Ekim’de Mersin Limanı’nda 610 kilogram kokain ele geçirildi.

Eğer vatandaşlık alan uluslararası suç örgütü yöneticisi hakkında Interpol tarafından aranma kaydı yoksa bu kişi Türkiye’de rahatlıkla faaliyet yürütebiliyor. «Yasaların ve sulh ceza hâkimliklerinin bunu sansürcü şekilde uyguladıkları ortada. Ancak Anayasa Mahkemesi buna ilişkin bireysel başvurularda çok geç karar veriyor. Yıllar sürüyor karar çıkması. Örneğin OdaTV, Jin News, DW Türkçe başvuruları halen gündeme alınabilmiş değil. Dolayısıyla alınan topyekûn engellemeler ciddi sorun.» 5.2 Kullanıcılar, İnternet paribahis’nde izledikleri, elde ettikleri, download ettikleri materyal ve verilerin bireysel amaçlar dışında kullanamayacağını, ticarete konu yapılamayacağını, 3. Kişilere devredilemeyeceğini, stok, arşiv yapılarak kullandırılmayacağını; özetle sitede belirlenen koşullar ve izin dışında kullanılamayacağını, kullandırılamayacağını kabul ve taahhüt ederler. Kullanıcıların, kendi güvenlikleri için forumları, sohbet odalarını ve diğer interaktif alanları kullanırken kendilerine ya da üçüncü kişilere ait telefon numaralarını, posta adreslerini, ev adreslerini vb. Vermemesi tavsiye edilmekte olup sorumluluğunun kendilerine ait olduğunu kabul ederler. Kullanıcılar, ifşa edilen eylem, yazı, video, fotoğraf, slogan, resim, karikatür, çizgi, söz, yorum gibi materyalin niteliğinden ve içeriğinden, ilgili yasal mevzuata uygunluğundan, resmi kurum, kuruluşlar, üçüncü kişiler yanında TRT’ye karşı da münferiden sorumludur. İnternet Sitesi içinde yer alan ve hakları saklı tutulmuş icralar ve/veya eserler, sahiplerinin muvafakati olmadan hiçbir suretle çoğaltılamaz, yayılamaz, alıntı yapılamaz, yayınlanamaz, temsil edilemez, umuma iletilemez, kullanılamaz.

Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Başvuruyu yapan ve bugüne kadar pek çok estetik cerrahi operasyon yapan doktorun, özel muayenehanesinde serbest olarak gösterdiği faaliyet, kamusal birfaaliyettir. Dolayısıyla başvuranın devlet tarafından izne ve ruhsata tabi bu faaliyetlerinin kamu hizmeti olduğu, kendisinin de kamu görevlisi olduğu tartışmasızdır.Başvuranın erişime engellenmesini istediği “” adlı internet sitesi, genellikle kadınlarla ilgili paylaşımların yapıldığı bir forum sitesidir. Başvuranın kişilikhaklarının ihlal edildiğini iddia ettiği forumdaki yazılar, başvuran doktorun “labioplasti” adlı cerrahi operasyonu üzerlerinde gerçekleştirdiği hastaların, başlarındangeçenleri, çektikleri acıyı, ayrıca doktorun kendilerine bu operasyon sırasında gösterdiği tavır ve davranışları dile getirdikleri paylaşımlardan oluşmaktadır. Erişimin engellenmesi, özel hayatın gizliliğini ihlal eden yayın, kısım, bölüm, resim, video ile ilgili olarak (URL şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla uygulanır. Yapılan bu istekte; hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), hangi açılardan hakkın ihlal edildiğine ilişkin açıklama ve kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer verilir. Bu bilgilerde eksiklik olması hâlinde talep işleme konulmaz (5651 sayılı Kanun m.9/A-2). Özellikle belirtelim ki; internet üzerinden yapılan yayınlar nedeniyle mağdur olan kişilerin içerik ve yer sağlayıcısına başvurarak içeriğin kaldırılmasını talep hakları vardır. Mahkeme, görev konusuna ilişkin analizinin yanı sıra, davanın iyi niyetle açılmaması nedeniyle devamına izin verilmemesi gerektiği sonucuna vardı.

Bu birliğe üye olmayan internet servis sağlayıcıları (Örn, TUrkcell, TTNET, Kablonet vb.) faaliyette bulunamazlar. Birlik tarafından erişim sağlayıcıya gönderilen içeriğe erişimin engellenmesi kararının gereği derhâl, en geç 4 saat içinde erişim sağlayıcı tarafından yerine getirilir. Bu kararın hukuki dayanağı ‘Hollanda Medeni Kanunu’nun Altıncı Kitabının 162. Ancak söz konusu Bölge Mahkemesi’nin yaklaşımının yeniliği, bu ilkeye dayanması değil, az önce bahsedilen çok özel kararı verecek şekilde uygulanmasıydı. ‘Yazılı olmayan hukuk’ (unwritten law), mahkemenin doğrudan ya da Hollanda devletinin yasama eylemi sonucunda ‘Shell’ için bağlayıcı olmayan uluslararası standartlara ve yumuşak (başlı) hukuka [international standards and soft law] dayanmasına izin verecek şekilde yorumlanmıştır. Mezkûr Standartların Birleşmiş Milletler (veya onun kuruluşları), Avrupa Birliği (AB) ve genel olarak (ilgili) devletler tarafından (özellikle Paris iklim değişikliği anlaşmasında) tarafından siyasi olarak onaylanması mahkeme için yeterliydi. Mahkeme özellikle, küresel ısınmayı %1,5 tavanında tutmak için %45 hedefini gerekli olarak belirleyen ‘IPCC’nin [Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli (Intergovernmental Panel on Climate Change-IPCC)-bir Birleşmiş Milletler organı] raporlarına dayanmıştır. Adlı internet sitesinde ve facebook adlı sosyal paylaşım sitesinde G.. Isminde sahte hesap açılarak, İstanbul Barosu avukatlarından G.. Hakkında yayımlanan yazılar ve içerikler nedeniyle ilgilisi G.. Ş..’ın sözkonusu sitelere erişimin engellenmesi talebinin reddine dair Bakırköy 2. Sulh Ceza Hakimliğinin kararına karşı yapılan itirazın reddine ilişkin Bakırköy 3.

İnternetten içerik kaldırma/silme; internet üzerinden yayımlanan ve hukuka aykırılık teşkil eden haber, video, fotoğraf, yorum vb. İçerik kaldırma/silme işlemi, ancak yer veya içerik sağlayıcı tarafından yerine getirilebilir. Sera gazı emisyonları meselesinin birbiriyle çatışan pek çok çıkarı içerdiği ve bunun siyasi süreç yoluyla çözüme bırakılması gerektiği yönündeki öneri, mahkeme tarafından yazılı olmayan hukuk ilkesinin yeniden ifade edilmesiyle bir kenara itilmiştir. Mahkemenin belirttiği gibi, ‘Çıkarların tartılmasına yer yoktur’ (there is no room for weighing interests) ki; bu, mahkemenin görevini basitleştiren ancak içindeki zorlukları örtbas eden bir yaklaşımdır. Mücadele için ise kara para aklamanın mantığının ve taraflarının iyi anlaşılması gerektiğinin altını çizen Bingöl, «Bunda kara paranın aklanmasıyla mücadele konusundaki temel yaklaşım hatalarımız etkili oluyor. Kara para suçtan elde edilen malvarlığı değeridir. Suç geliri, suçun varlığına işaret eder» diyor. AYM’nin erişim yasaklarıyla ilgili verdiği ihlal kararı halen uygulanmadı. Türkiye’de geçen yıl en az 712 bin internet içeriğine erişim engellendi.

Özel hayatın gizliliğinin ihlaline bağlı olarak “gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde” doğrudan BTK Başkanın emri üzerine erişimin engellenmesi BTK tarafından yapılır (5651 sayılı kanun m.9A/8). Sulh Ceza Hakimliği’nin verdiği erişimin engellenmesi kararına konu kişilik hakkının ihlaline ilişkin yayının kararda yer almayan başka internet adreslerinde de yayınlanması durumunda ilgili kişi tarafından Erişim Sağlayıcıları Birliği’ne müracaat edilmesi hâlinde mevcut karar bu adresler için de uygulanır (5651 sayılı Kanun m.9/9). “…(3) İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talepleri doğrultusunda hâkim bu maddede belirtilen kapsamda erişimin engellenmesine karar verebilir. Bu madde kapsamında verilen erişimin engellenmesi kararları, ihlalin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak (URL, vb. şeklinde) içeriğe erişimin engellenmesi yöntemiyle verilir. Ancak, teknik olarak ihlale ilişkin içeriğe erişimin engellenmesi yapılamadığı veya ilgili içeriğe erişimin engellenmesi yoluyla ihlalin önlenemediği durumlarda, internet sitesinin tümüneyönelik olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir (m.8A/4). Sulh ceza hakimliği, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı tarafından verilen içeriğin çıkarılması veya erişimin engellenmesi kararının birer örneği, gereği yapılmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu‘na gönderilir. Erişimin engellenmesi kararının gereği, derhal ve en geç kararın bildirilmesi anından itibaren “dört saat” içinde kurum (BTK) tarafından yerine getirilir.

İnternet içeriğine erişimin engellenmesi tedbiri, başvuranın kişilik haklarını ihlal ettiği mahkeme kararıyla tespit edilen bir internet yayınına toplumun erişiminin derhal engellenmesi amacıyla düzenlenmiş bir tedbirdir. Erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanması için yayının içeriğinde kişilik hakkına yönelen bir suç unsuru bulunması şartı aranmadığı gibi yayın içeriğinde bir suç işlenmişse dahi yürütülecek ceza muhakemesinin sonucu beklenmeksizin erişimin engellenmesi tedbirine bir koruma tedbiri olarak hükmedilebilecektir. Erişimin engellenmesine konu edilen ve başvuranın kişilik hakkını ihlal ettiği tespit edilen internet yayınının “bir an önce” internet ortamından kaldırılması, gerek kişilik haklarının gerekse kamu düzeninin korunması açısından elzemdir. Ancak verilecek kararlarda ifade ve basın özgürlüğünün zedelenmemesi de gözetilmesi gereken bir diğer husustur. Bu şekilde internetten içerik kaldırma ve erişimin engellenmesi, idari yollardan yapılan ve talepte bulunma yetkisi sadece ilgili bakanlıkta olan bir usuldür. Örneğin, internet üzerinden sahte bal satan bir web sitesine erişimin engellenmesi ve/veya içeriğin kaldırılması talebini hem Sağlık Bakanlığı hem de Gıda, Hayvancılık ve Tarım Bakanlığı BTK’ya ileterek karar alınmasını sağlayabilir. Bu kanun maddesine dayanarak içeriğin kaldırılması ve/veya erişimin engellenmesini isteyen gerçek veya tüzel kişiler ilgili bakanlığa başvurarak bakanlığın harekete geçmesini talep edebilirler.